مرگ نخستین دانش آموخته گرافیگ ایران در غربت

هوشنگ كاظمي در غربت درگذشت. يك هفته از درگذشت اولين دانش‌آموخته گرافيك ايران مي‌گذرد بدون اينكه رسانه‌هاي رسمي كشور اين خبر را منتشر كرده باشند. او چهارم مهر در ٩٢سالگي در استراليا درگذشت.

هوشنگ كاظمي، اولين دانش‌آموخته رشته گرافيك بود كه پس از آموزش در اين رشته به ايران بازگشت و هنرکده هنرهای تزئینی را راه‌اندازي كرد. او البته عاشق خلباني بود و به همين جهت بود كه به انگلستان سفر كرد تا اين حرفه را پيش بگيرد اما به‌دليل ضعيف‌بودن چشم‌هايش نتوانست اين راه را ادامه دهد. كاظمي متولد ١٥ تير ١٣٠٢ در تهران بود، در سال ١٣٣٢ در رشته ادبیات خارجی مدرك خود را دريافت كرد و یک سال بعد به فرانسه رفت تا در مدرسه عالی هنرهای تزئینی پاریس تحصیل كند. او پس از كسب مدرك كارشناسي‌ارشد در سال ١٣٣٥ در رشته خط و گرافيك، دو سال در بخش تبليغات شرکت هواپیمایی کِی اِل اِم هلند مشغول به کار شد و پس از اختلاف با اين شركت در سال ١٣٣٧ به ايران بازگشت و دو سال بعد با همكاري جواد حمیدی، هنرکده هنرهای تزئینی را راه‌اندازی کرد. او با دانشي كه در گرافيك داشت، اين رشته را به صورت علمی در هنرکده هنرهای تزئینی راه‌‌اندازی کرد كه چندسال بعد این رشته در دانشکده هنرهای زیبا راه‌اندازی شد.

كاظمي در گفت‌وگويي كه با نشريه «تنديس» در سال ٩٠ انجام داد، با تاكيد بر حفظ هويت ملي به‌عنوان يكي از اهداف تأسيس هنركده هنرهاي تزئيني گفته بود: «چیزی که ما همه در هنرکده درباره آن اتفاق نظر داشتیم، پیداکردن هویت بود و بازگشت به اصالت هنر ایرانی یعنی اسیر هنر فرنگی نباشیم. من خودم در دانشکده هنرهای زیبا دیده بودم که متأسفانه چگونه هنر فرنگی را به خورد هنرجوها و دانشجویان می‌دادند. ما همگی از این موضوع ناراضی بودیم و سعی می‌کردیم بنیان‌های هنری را به هنر بازگردانیم ضمن اینکه رفتار و روح هنر مدرن را هم از دست ندهیم».

او افزوده بود: «اصلا موضوع خط را ما در هنرکده شروع کردیم یعنی مطرح‌کردن خط به‌عنوان یک المان و یک عنصر تزئینی و نه‌فقط حامل یک پیام؛ و اصلا درسی مخصوص این موضوع در هنرکده داشتیم. من مدعی هستم که خیلی از موضوعات در این هنرکده برای بار اول مطرح شد که توجه به خط به‌عنوان یک عنصر تزئینی یکی از آنها بود».
كاظمي در كنار اين فعاليت‌ها، دومین نمایشگاه دوسالانه تهران را در سال ١٣٣٨ در کاخ گلستان برگزار و بخش گرافیک سازمان جلب سیاحان را راه‌اندازی کرد. کارهایی نیز در زمینه طراحی صنعتی و دکوراسیون داخلی انجام داد که شاخص‌ترین آنها طراحی تزئینات داخلی و صنعتی سد سفیدرود در سال ١٣٤٠ است.
كاظمي در همين گفت‌وگو با بيان اينكه نقاشي را هم ادامه داده است، در مورد پيشينه و جايگاه فعلي گرافيك ايران چنين گفته بود: «خیال می‌کنم گرافیک، خیلی پیش‌تر هم صحبتش در دانشکده هنرهای زیبا بود.  خانمی به اسم امینی آنجا بود که گرافیک را نه به صورتی که ما  امروز می‌شناسیم اما با یک برنامه تقریبا مدون و تنظیم‌شده مطرح کرده بود. او برنامه‌ای به نام طراحی تزئینی داشت و همیشه مسائلی را که با چاپ سروکار داشت وارد می‌کرد. خب در این برنامه گرافیک هم وارد می‌شد چون این موضوع یک مقدار کارهای چاپی نیاز داشت، بروشور می‌خواست، پوستر و نمونه‌های چاپی دیگر احتیاج بود، بدون اینکه اسم گرافیک در میان باشد یعنی درواقع بدون توجه یا برنامه‌ریزی به شکل امروزی کارهای گرافیکی خودبه‌خود انجام می‌شد. گرافیک ایران در حد گرافیک جهانی رسیده و حد و مرتبه بالایی دارد».
او همچنين در دو دهه پاياني عمرش به كشور ديگري مهاجرت كرد. اين طراح گرافيك در سال ١٣٧٦ در شهر پرِت استرالیا ساكن شد و روز چهارم مهر سال جاري در ٩٢ سالگي درگذشت. درگذشت او اما با سكوت خبري همراه شد و بازتاب‌هاي داخلي نداشت. نه‌تنها رسانه‌هاي رسمي اعم از خبرگزاري‌ها و مطبوعات از درگذشت او اطلاعي نداشتند، بلکه دو، سه سايتي هم كه در حوزه گرافيك مشغول به فعاليت هستند، چند روز پس از فوت او در روز هشتم مهر اين خبر را منعكس كردند.

کاظمی از دید قباد شیوا

قباد شیوا گرافیست نامی ایرانی در یادداشتی به ویژگی‌های شادروان کاظمی پرداخته است‌که از نظر شما خوانندگان Senses Cultural می‌گذرد:

مرحوم هوشنگ کاظمی، اولین هنرمندی بودند در ایران، که سال‌ها پیش، وقتی ما خیلی کم‌سن‌وسال بودیم، عازم فرانسه شدند و در آنجا به‌صورت آکادمیک به تحصیل گرافیک پرداختند. یعنی آقای کاظمی اولین فرد ایرانی‌ای بودند که در رشته گرافیک، تحصیلات علمی داشتند. بعد از اینکه تحصیلات ایشان در فرانسه تمام شد، به هلند مهاجرت کردند و برای شرکت هواپیمایی KLM کار کردند و بعد از چندسال از هلند به ایران بازگشتند و دانشکده هنرهای تزئینی را تأسیس کردند و به موازات آن کارهای گرافیکی سازمان جلب سیاحان را انجام دادند؛ از طراحی آرم گرفته تا پوسترها و… . ایشان در ایران به فعالیت‌هایشان ادامه دادند و در سال‌هایی هم همکاری‌هایی با بخش استتیک تلویزیون ملی ایران داشتند. بعد به استرالیا کوچ کردند و در سال‌های اقامتشان در این کشور، بیشتر به نقاشی مشغول بودند تا اینکه متأسفانه هفته گذشته فوت شدند. آن چیزی که امروز به‌لحاظ گرافیک نوین ایران می‌شناسیم، توسط ایشان بنیان گذاشته شد. هوشنگ کاظمی تنها کسی بود که گرافیکی را در ایران مطرح کرد که هویتی ایرانی داشت، برخلاف امروز که گرافیک ما بسیار تحت‌تأثیر غرب است، در همه کارهای ایشان از جمله پوستر و بروشور و کتاب و… تشخصی ایرانی هویداست. من شخصا در این حرفه، خیلی از ایشان آموختم. آقای کاظمی با وجود اینکه در غرب تحصیل کردند، منتها گرافیک ایرانی را ابداع کردند و آثارشان امروز به‌عنوان آثار طراحی گرافیک ایرانی، در تاریخ هنر ایران ماندگار است. باخبر بودم که در این چندسال اخیر خیلی دلشان می‌خواست به ایران بازگردند منتها به علت کهولت سن، دکتر اجازه نمی‌داد پرواز طولانی داشته باشند و در واپسین روزهای عمرشان دلتنگ وطن بودند. روحشان شاد و یادشان جاویدان.

منبع:شرق