بيماري ابولا چيست و از كجا آمده!

بيماري ابولا (Ebola) يك بيماري ويروسي است كه از سوي ويروس ابولا ايجاد مي‌شود.
بيماري ابولا اولين بار در سال 1976 ميلادي (1354) در يكي از استان‌هاي سودان و نيز منطقه‌اي در نزديكي زئير جايي كه هم اكنون جمهوري دمكراتيك كونگو واقع شده است پيدا شد.بين ژوئن تا نوامبر (خرداد تا آبان) آن سال، 284 نفر به اين بيماري مبتلا شدند كه در نهايت، 151 نفر، جان خود را از دست دادند.طي سالهاي بعد، اين ويروس به ديگر كشورهاي آفريقايي هم گسترش يافته و هرچند سال يكبار تعدادي كشته و قرباني برجا مي‌گذارد.البته فقط آفريقا درگير نشده و بيماري پاي خود را از آفريقا نيز بيرون گذاشته است.
ويروس ابولا گاه به گاه به طور مرگباري در ميان انسانها و ميمونها در آفريقا شايع ميشود. اين ويروس با ايجاد تب شديد و خونريزي بيمار را از پا درمي آورد و خيلي سريع گسترش مييابد.
ابولا نام نوعي ويروس است. تب خونريزي دهنده ابولا، يك بيماري شديد و كشنده است كه نخستين بار در سال 1976ميلادي شناخته شد.
نام ويروس اين بيماري از يكي از رودخانه‌هاي كشور زئير، كه امروزه جمهوري دموكراتيك كنگو نام دارد، گرفته شده. اين بيماري براي اولين بار در كشور كنگو ديده شد.
پژوهشگران بر اين باورند كه ويروس ابولا از طريق حيوانات به انسان سرايت ميكند و معمولا در بدن جانوري زندگي ميكند كه در قاره آفريقا سكونت دارد.
اكثر افرادي كه ابتلاي آنان به بيماري ابولا تاكنون تأييد شده اهل كشورهاي آفريقايي بوده‌اند.تب خونريزي دهنده ابولا معمولا به صورت شيوع ناگهاني بروز ميكند و شيوع آن هم از يك بيمارستان يا درمانگاه آغاز ميشود.
به دليل خاصيت سرايت بالاي اين بيماري پرسنل بهداشتي ناگزير از رعايت شديد و دقيق اصول بهداشتي براي پيگيري از انتشار بيماري و ابتلاي خود هستند. آنها براي پوشش كامل بدن از لباس، دستكش و پوتينهايي استفاده ميكنند كه پس از استفاده بايد نابود شود.
با وجودي كه تعدادي از روستاهاي استان كاساي در قرنطينه به سر ميبرند، اما سازمان جهاني بهداشت اعلام كرده فعلا نيازي به اعمال محدوديت در روابط تجاري و سفر به كنگو وجود ندارد.
كارشناسان محلي دائما در حال فرستادن پيامهايي از طريق راديو و تلويزيون هستند كه به مردم آموزش ميدهد چگونه از آلوده شدن به اين ويروس پيشگيري كنند.
اين خطر به ويژه در مراسم تدفين قربانيان ابولا و با تماس نزديك افراد با جسد قربانيان وجود دارد.
خطر كشندگي ويروس ابولا كه تاكنون درماني براي آن پيدا نشده، بين 50 تا 90درصد است.
طي چند سالي كه از هجوم بيماري ابولا مي‌گذرد، كارهاي زيادي براي تشخيص اپيدميولوژي و نحوه سرايت ابولا صورت گرفته است، ولي هنوز راه و نحوه دقيق سرايت آن مشخص نشده و تنها مي‌توان گفت كه احتمالا ابولا از طريق تماس با خون يا ديگر مايعات بدن و همچنين ترشحاتي همچون خلط افراد آلوده به اين ويروس به افراد سالم منتقل مي‌شود؛ مثلا ميزان بيماري در مرده شورهاي قبرستان‌ها كه تماس مستقيم با بدن قربانيان ابولا داشتند، بسيار بالا بوده.
پزشكان، پرستاران و بهياراني كه مشغول درمان مبتلايان ابولا بودند هم بكرات در حين انجام وظيفه خود به اين بيماري دچار شدند، كه علت آن عدم رعايت مسائل بهداشتي و مراقبتي لازم و عدم آگاهي از نحوه انتقال در سالهاي اول شناسايي اين بيماري بود.به هر حال، اين ويروس به هر شكلي كه به بدن وارد شود، بعد از 2تا 21روز علايم آن ظاهر مي‌شود.
بيمار با بروز ناگهاني تب، ضعف شديد، درد عضلاني، سردرد و گلودرد به پزشك مراجعه مي‌كند.معمولا بعد از مدت كوتاهي، تهوع، استفراغ، اسهال، بثورات پوستي، اختلال عملكرد كبد و كليه و حتي در بعضي موارد خونريزي داخلي و خارجي نيز به دنبال علايم و نشانه‌هاي اوليه بروز خواهند كرد و وضعيت بيمار بشدت رو به وخامت مي‌رود.
نتايج آزمايش‌ها افت تعداد گلبول‌هاي سفيد و پلاكت‌ها و افزايش آنزيم‌هاي كبدي را نشان مي‌دهند. برعكس سالهاي نخست، تشخيص بيماري آسان‌تر شده است.تست‌هاي تشخيص اختصاصي به صورت تشخيص آنتي ژن‌ها و يا ژنهاي ويروسي در خون يا ديگر مايعات بدن در دسترس هستند.اخيرا كشت سلولي اين ويروس نيز مقدور شده و حتي مي‌توان آنتي بادي‌هاي تشكيل شده عليه اين ويروس را در بدن بيماران تعيين كرد.
به هر حال، اگر چه روشهايي كه گفته شد تشخيص بيماري را تسهيل كرده اند، اما خطر انتقال بيماري به پرسنل آزمايشگاه بسيار بالاست و در خين انجام چنين آزمايش‌هايي بايد بشدت مراقب بود. روز پنجم همين ماه مي‌بود كه يك محقق زن روسي در يكي از آزمايشگاه‌هاي بشدت محافظت شده در سيبري به دليل وارد شدن سرنگ حاوي ويروس ابولا به دستش بيمار شد و 2هفته بعد جان سپرد.اين آزمايشگاه يكي از دو نقطه روي زمين است كه واكسن آبله در آن نگهداري مي‌شود.
درمان ابولا در موارد وخيم، مانند بيماراني كه بشدت دهيدراته هستند، بيمار بايد به بخش مراقبت‌هاي ويژه انتقال يابد.تاكنون هيچ گونه درمان اختصاصي يا حتي واكسني براي ابولا كشف نشده و تمام داروها و واكسن‌هايي كه فعلا پيشنهاد مي‌شوند به سالها تحقيق براي رسيدن به مرحله باليني احتياج دارند.
با وجود اين، چند نكته را مي‌توان توصيه كرد.
1- بيماران مشكوك بايد قرنطينه شوند و به پرستاراني كه از اين بيماران مراقبت مي‌كنند توصيه شود مراقبت‌هاي لازم را براي محدود كردن تماس‌ها و كنترل دقيق ترشحات بدن بيمار به انجام برسانند.انجام اقدامات تهاجمي يا حتي اقداماتي مثل گذاشتن سوند، گرفتن نمونه‌هايي از ترشحات بدن بيماران، رگ گيري و انجام ساكشن و در كل تمام اقدامات پرستاري بايد تحت مراقبت كامل و كنترل دقيق انجام گيرد.پرستاران و پرسنل بيمارستان كه با بيماران در تماس هستند بايد به كمك دستكش، ماسك و روپوش‌هاي مناسب محافظت شوند.
2- افراد خانواده و ديگر افرادي كه با چنين بيماراني تماس داشته‌اند بايد تحت پيگيري كامل قرار گيرند.اين پيگيري شامل تعيين و اندازه گيري درجه دماي بدن 2بار در روز و بستري بيمار در بيمارستان و قرنطينه دادن تمام افراد مشكوك به ابتلا به اين بيماري در بيمارستان (بلافاصله پس از بروز تب) است.
* ابولا چيست؟
ابولا در واقع نام نوعي ويروس است. تب خونريزي دهنده ابولا، يك بيماري شديد و كشنده است كه نخستين بار در سال 1976ميلادي شناخته شد.
نام ويروس اين بيماري از يكي از رودخانه‌هاي كشور زئير، كه امروزه جمهوري دموكراتيك كنگو نام دارد، گرفته شده. اين بيماري براي اولين بار در كشور كنگو ديده شد.
پژوهشگران بر اين باورند كه ويروس ابولا از طريق حيوانات به انسان سرايت ميكند و معمولا در بدن جانوري زندگي ميكند كه در قاره آفريقا سكونت دارد.
اكثر افرادي كه ابتلاي آنان به ابولا تا كنون تأييد شده اهل كشورهاي آفريقايي بوده‌اند.
تب خونريزي دهنده ابولا معمولا به صورت شيوع ناگهاني بروز ميكند و شيوع آن هم از يك بيمارستان يا درمانگاه آغاز ميشود.
* چگونه منتشر ميشود؟
تب خونريزي دهنده ابولا از بيماريهاي مشترك بين انسان و دام به شمار ميرود.
اين بيماري فقط انسان، ميمون و شامپانزه را مبتلا ميكند.
محل زندگي ويروس ابولا احتمالا در بدن گروهي از همين حيوانات است.
انسانها ناقل ويروس نيستند و بهطور تصادفي به ويروس آلوده ميشوند.
اينكه چگونه ويروس ابولا از بدن حيوانات به بدن انسان وارد ميشود بهطور كامل مشخص نيست.
پس از آنكه فردي به اين ويروس آلوده شد، انسانهاي ديگر را آلوده ميكند.
يكي از راههاي انتقال عفونت بين انسانها، تماس مستقيم با خون و ترشحات بدن فرد آلوده است كه معمولا در بين اطرافيان بيمار كه سعي در نگهداري و پرستاري او دارند، رخ ميدهد.
يكي ديگر از راههاي شايع گسترش اين ويروس انتقال آن در بين بيماران و كاركنان يك بيمارستان يا درمانگاه است.
* بيماري ابولا چه علايمي دارد؟
علايم اين بيماري در همه بيماران يكسان نيست.
پژوهشگران هنوز نميدانند چرا تعدادي از افراد پس از ابتلا به اين بيماري بهبود مييابند و برخي ديگر كشته ميشوند.
به هر حال ميتوان گفت پاسخ ايمني بيماراني كه در اثر ويروس ابولا كشته ميشوند، چندان قوي نيست.
در چند روز اولي كه انسان به ويروس آلوده ميشود، تب بالا، سردرد، درد عضلات، دل درد، اسهال و خستگي بروز ميكند.
بعضي از بيماران در اين مرحله دچار گلودرد، سكسكه، قرمزي و خارش چشم، بثورات پوستي، اسهال خوني و استفراغ خوني ميشوند.
با گذشت يك هفته از آلودگي، درد قفسه سينه، شوك و مرگ اتفاق ميافتد. بعضي از بيماران در اين مرحله كور شده و خونريزي ميكنند.
تشخيص و درمان
تشخيص زودرس تب خونريزي دهنده ابولا دشوار است چرا كه علايم اوليه آن مثل خارش و قرمزي چشم و بثورات پوستي، در بيماريهاي ديگري كه شايعتر هستند نيز ديده ميشود.
ما اگر پزشك به اين بيماري مشكوك شود، بايد فورا از بيمار آزمايش خون به عمل آورد. اگر بيمار اسهال خوني نيز داشته باشد، مدفوع او هم مورد آزمايش قرار ميگيرد.
براي درمان اين بيماري ويروسي هيچ درمان مشخصي وجود ندارد. در حال حاضر اكثر درمانهايي كه به بيماران داده ميشود، درمانهاي تقويتي هستند.
اين درمانها شامل كمك به حفظ فشار خون بيمار، حفظ مايعات بدن و نيز كمك به تنفس بيمار هستند.
چند سال پيش در شيوع ابولا در كيكويت، پزشكان راه جديدي را براي درمان بيماران امتحان كردند.
آنها به 8 نفر از بيماران، خون افرادي را كه به ابولا مبتلا شده و از آن جان سالم بهدر برده بودند، تزريق كردند. نتيجه رضايت بخش بود. 7 نفر از بيماران زنده ماندند.
هر چند اين نتيجه اميدوار‌كننده است اما چون پژوهش مذكور فقط روي 8 نفر انجام شد، نميتوان آن را براي درمان همه بيماران تعميم داد!
* چگونه ميتوان پيشگيري كرد؟
پيشگيري از بيماري تب خونريزي دهنده ابولا در آفريقا با دشواريهاي چنداني روبه‌روست.
به دليل آنكه هويت و محل زندگي حيواناتي كه مخزن ابولا هستند ناشناخته است، تنها چند راه ابتدايي براي پيشگيري از بيماري پيشنهاد شده. اصل مهم در پيشگيري از آلوده شدن پرهيز از تماس مستقيم با بيمار است.
اگر مواردي از بيماري مشاهده شود، اولين كساني كه بايد بسيار مراقب خطر باشند، كاركنان مراكز بهداشتي- درماني هستند.
اين افراد بايد از پوشش كامل، ماسك، دستكش و عينك استفاده كنند. هدف از اين كار ممانعت از آلوده شدن با خون و ترشحات بدن فرد مبتلاست. همچنين اگر بيمار بميرد، بايد از تماس با بدن مرده نيز خودداري كرد.