گفت وگو با دکتر بهاره آذر:روزیاینجا بودهام… زندگیکردهام و …
SensesCultural: وقتی به ثمره و تلاش برخی انسانها نگاه میکنیم از همت و پشتکار آنها در کارشان حیرتزده میشویم. اینکه چگونه آنها توانستند باکمترین امکانات بیشترین قابلیتها را به مرحله ظهور برسانند. دکتر بهاره آذر و همسرشان دکتر تهرانی از جمله این افراد هستند که در زندگی خود سعی کردند هدفی مشخص را تعریف و بر همان اساس تلاش و همت خود را صرف دستیابی به آن هدف نمایند. او در این گفت و گو میگوید که «سعی کرد با عشق زندگی کند،و بهترینهای خود را برای دنیا انجام دهد، و اثری از خود بر جای گذارد که آن اثر نشانگر این باشد که روزی اینجا بوده …زندگی کرده….و به آن عشق ورزیده است.
عشق این زوج همراه و همقدم همانا پرداختن به کودکان معلول و ناتوان ذهنی و حرکتی است. کاری که انصافا توان و ظرفیتی میخواهد که تنها با عشق و علاقه میتوان آن را انجام داد. با خانم دکتربهاره آذر که به همراه همسرشان مدیریت و اداره مرکز توانبخشی آفتاب در شهر کرج را عهدهدارند و اخیرا نیز به عنوان مرکز نمونه کشوری سال ۱۳۹۴ از سوی سازمان بهزیستی انتخاب شدهاند، گفت وگویی انجام دادهایم که از نظر شما گرامیان میگذرد.
حضور این زوج در نمایشگاه هنر برای اوتیسم که اخیرا از سوی بنیاد SensesCultural و نیز موسسه شکرانه مودت جهانی در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد، باب تازهای از همکاریها را گشوده است که از جمله آنها ایجاد و بارآورسازی مدرسه اوتیسم در ایران است که به زودی اخبار تکمیلیتری در این زمینه خواهد آمد.
خانم آذر در کارنامه کاری شما حجم انبوهی از فعالیتهای مختلف در زمینه توانبخشی به کودکان معلول در شاخههای مختلف دیده میشود، پرسش نخست ما بر میگردد به آن نیروی محرکه یا انگیزهایکه سبب شد تا شما با چنین پشتکار و انگیزهای به سمت این کار بروید؟
خانواده من ،در دو سال پیاپی صاحب دو خانه ویلایی شد و ما به شکرانه داشتن چنین امکانی، تصمیم گرفتیم فعالیتی را در شهر و استان خود شروع کنیم که تا کنون کسی در آن زمینه فعالیت نکرده و آن فعالیت وجود ندارد.لذا با مراجعه به بهزیستی متوجه شدیم که به خاطر سخت و هزینه بر بودن مراکز جسمی حرکتی، استان البرز، مرکزی در این زمینه اصولا کاربری ندارد.
- نقش همسرتان( دکتر تهرانی) در رسیدن به چنین تصمیمی چه بود؟
جناب آقای دکتر طهرانی مراحل گرفتن مجوز را شروع کرد و در طی ۶ ماه موفق به اخذ مجوز شدیم.و از همان سال ،به دلیل اینکه این فعالیت را به عنوان کار “دلی” خودمان قبول کرده بودیم ،سعی کردیم آن را به نحو احسن انجام دهیم و خدا را شاکرم که در تمامی ۱۲ سالی که از تاسیس این مرکز میگذرد همواره این مرکز رتبه یک را در استان البرز داشته است و در سال ۹۴ نیز موفق به اخذ مرکز نمونه کشوری شد.
و اما اینکه انگیزه من و دکتر چه بوده است؟
ما همیشه بر این باور بودهایم که برای اعتلای جهان، اگر تمامی افراد،در محیط کوچک خود ،سعی کنند که فارغ از کاستیهای موجود، بهترینهای خود را انجام دهند،برآیند این فعالیتها،نیروی عظیمی را ایجاد میکند، که نهایتا باعث ساختن دنیایی زیباتر، امنتر، و خلاقتر …خواهد شد .در تمامی این سالها دنبال این نبودهایم که دیگران برای دنیا چه کردهاند، بلکه این سوال را همیشه متوجه خودمان میکردهایم که ما چه کردهایم.
پس سعی کردیم که با عشق زندگی کنیم،و بهترینهای خودمان را برای دنیا انجام دهیم،تا در روزگاری که دیگر نبودیم،اثری از خودمان بر جای بگذاریم و آن اثر نشانگر این باشد که من روزی اینجا بودهام …زندگی کردهام…..و به آن عشق ورزیدهام….
- در ساخت این مرکز روی چه تجربههای داخلی و یا خارجی تکیه کردید و از این تجربهها برای ما بگویید.
– در سال حدود۵۶ تفکر توانبخشی در ایران شکل گرفت و از آن زمان با اینکه دانشگاه های متعددی در این حیطه آغاز به کار نمودند،و دانشجو و نهایتا در مانگرانی تربیت کردند،اما به دلیل اینکه رشته های مرتبط با توانبخشی،از نوع کاربردی محسوب شده و یک فن(skill) هستند،به دلیل تمرکز دانشگاه های ما بروی وجوه تئوری آموزش به جای عملی، همیشه یک گپ ،در نحوه ی عملکرد درمانگران در محیط های درمانی دیده می شده است ،که ناشی از نداشتن مهارت کافی در ارزیابی استاندارد مراجعین،فرایند مدیریت آسیب واختلال مددجویان و نهایتا توانمند ساختن آنها است.لذا سعی کردیم که در این سالها ،برحسب اولویت،محدودیت های موجود را با استفاده از الگو های برگرفته شده از دانشگاه ها ویا مدارس عالی موفق دنیا به تدریج مرتفع نماییم.و در همین راستا حداقل ۱۰ وسیله ،توسط مرکز برای بهبود عملکرد گروه هدف ساخته شد.
- آنگونه که در کارنامه کاری شما مطالعه کردم ، شما نخستین زن پزشک در شاخه هومیوپاتی در ایران هستید؟ اصولا این رشته چه کاربردهایی برای بیماران دارد و چه کارهایی میتواند انجام دهد که در شاخههای معمولی پزشکی به آن نمیتوان دست یافت؟
هومیو پاتی، یکی از انواع درمانهای کلنگر است. در این رویکرد، بیمار در تمامی ابعاد جسمی، روحی و احساسیاش،به طور کلی، بررسی شده و بر اساس این بررسی جامع مورد درمان قرار میگیرد. در این روش نه تنها به شیوه زندگی مراجع توجه اساسی میشود، بلکه به موانع درمان نیز دقت میگردد و نهایتا درمان بر اساس تمامی این آیتمها طراحی میشود.
از سال ۱۳۷۴ پزشکی هومیوپاتی بعد از یک توقف طولانی دوباره در ایران مطرح شد. این شیوه درمانی اولین بار در سال۱۳۴۷ در ایران و از سوی مرحوم طبیبی مطرح شد.
در این شیوه درمانی، داروها ( remedy) خوانده میشوند، و منشاء طبیعی دارند ودر سه گروه بزرگ شفابخشهای گیاهی، جانوری، و املاح قرار میگیرند. علاوه بر آن داروهای تهیهشده در این سیستم ارزان، قابل دسترس و موثرند.
اما تفاوت بارز این روش درمانی با روشهای معمول درمان، در بررسی همهجانبه و کلنگر و منظومهای بیمار است.به طور مثال اگر بیماری برای سردرد میگرنی مراجعه نماید،نه تنها خود سردرد به عنوان شکایت اصلی بررسی میگردد بلکه ،تمامی سیستمهای جسمی و نیز سطوح احساسی و روانی وی نیز بررسی شده و با نگاه به شیوه زندگی وی نهایتا دارو تجویز میگردد.
- خود شما هم قطعا در جریان قرار دارید که این شیوه درمان مخالفان و منتقدانی هم دارد که حتی دیدگاههای آنها باعث شد مثلا در انگلستان این شیوه درمان در چند سال اخیر با بی اقبالی روبرو شود. از سوی دیگر مقالات علمی متعددی هم منتشر شده است که از رویکرد مثبت و تاثیرات آن بر بیمار سخن رفته است. اگر امکان دارد از تجربه های خودتان در تاثیر این شیوه درمان بر بیماران یا همین کودکان معلول ذهنی بگویید؟
من بر این باورم و اعتقاد دارم هر روش و رویکرد درمانی، اگر در جای مناسب خود،و به طور دقیق و کامل ،و به درستی اجرا شود، میتواند به طور موثر عمل نماید. ولیکن اگرنسبت به ملاحظاتی که برای هر روش موجود است بیتوجه باشیم مسلما پاسخ مناسب را دریافت نخواهیم کرد. بعد از ۲۰ سال فعالیت حرفه ایی یاد گرفته ام که در عین پایبندی به اصول اولیه علم تجربی،دید نقادانه ی خودم را حفظ کنم ،تا دچار روزمرگی نشده و بتوانم خلاق باقی بمانم.
- از چه زمانی حس کردید که باید از این شیوه درمان برای کودکان ناتوان حرکتی یا معلول ذهنی استفاده کنید؟
هومیوپاتی یکی از صدها روشی است که میتواند برای درمان مورد استفاده بهینه قرار گیرد، به شرط آنکه مهارتهای لازم را درمانگر داشته باشد.
برای مخاطبان ما بگویید که دقیقا چه زمانی متوجه اوتیسم در ایران شدید و توجه شما به این گونه از اختلال ذهنی جلب شد؟
در سال ۱۳۸۳ مرکز را افتتاح کرده ودر سال ۱۳۹۰ پیش دبستان و دبستان جسمی حرکتی و چند معلولیتی آفتاب را تاسیس نمودیم.با تاسیس مدرسه و درگیرشدن با دانشآموزان چندمعلولیتی، کم کم به دلیل مراجعه کودکان اتیسمی که دچار کمتوانی ذهنی نیز بودند، وارد وادی کار با کودکان اتیسم نیز شدیم.
- به عنوان یک پزشک و متخصص که با کودکان اوتیسمی سر و کار دارد، از وضعیت اوتیسم در ایران بگویید که ما از نظر میزان کودکان دارای این اختلال در چه ردهای هستیم؟
سازمان بهزیستی به عنوان یکی از متولیان برنامهریزی مداخلههای زودهنگام در آموزش و توانبخشی کودکان اتیسم در سالهای اخیر قدمهای بسیار ارزنده ای را برداشته است.ولی وزارت بهداشت و آموزش پزشکی،به عنوان وزارتی که مسولیت آموزش درمانگران این گروه را بر عهده دارد،متاسفانه پا به پای نیاز مددجویان نتوانسته است ،نیروهای تخصصی مورد نیازرا جهت آموزش و توانبخشی این گروه تربیت نماید.امروزه آمار و ارقام موجودصحبت از ،ابتلاء یک صدم کودکان به اوتیسم دارد که رقمی بسیار تامل برانگیز است.
- نهادهایی که به صورت مردم نهاد یا دولتی در زمینه اوتیسم فعالیت میکنند تا چه اندازه با دانش روز دنیا در این زمینه آشنا هستند؟
مسلما نسبت به وضعیت ایدهآل و آرمانی، فاصلههایی موجود است.ولی نکته مهم این است که الحمدالله ضرورت کار در این مقوله امروزه برای اکثر سیاستگذاران و بازیگردانان این حیطه معلوم ومبرهن است.به همین دلیل امیدوارم که در سالهای آتی تغییرات قابل قبولی داشته باشیم.
- یکی از مشکلات کودکان ناتوان ذهنی از جمله اوتیسمی ها این است که بر خلاف کودکان عادی باید کار بیشتری روی آنها صورت بگیرد به همین دلیل نیازمند کلاس یا مدرسهای ویژه خودشان هستندو این کار هم نیازمند به مربی و معلمی است که تخصص کار با کودکان دارای این ویژگیها را داشته باشد؟ به نظر شما تجربه های موجود در ایران پاسخگوی چنین نیازی هست؟
کار با افراد با نیازهای ویژه، کاری بسیار دقیق است و به نگرش درست برای تشخیص و نهایتا تهیه اهداف کوتاه و بلندمدت برای مداخله، و نهایتا اجرای صحیح مداخله نیاز دارد. همچنین فرد متخصص باید در طول مداخله ارزیابی مجدد انجام دهد تا از مسیر درست مداخله خارج نشده و به خروجیهای مناسب دست یابد. از طرف دیگر دانش آموختگان، باید مهارتهای لازم را برای عملیاتی کردن دانش و علم خود کسب کرده باشند. متاسفانه ساختار دانشگاههای ایران به گونهای است که بیشتر آموزش تئوری مورد توجه قرار میگیرد ،به عنوان مثال یک کارشناس روان شناسی بالینی،روشABA را خوانده است ولی فرایند را،ندیده است.بنابراین در مواجهه با یک کودک اتیسم مهارت لازم را به هیچ عنوان ندارد.
- فعالیتهای شما در زمینه کمک به ناتوانان ذهنی و حرکتی سبب شد تا به عنوان مرکز نمونه کشوری در سال ۱۳۹۴ از سوی سازمان بهزیستی کشور انتخاب شوید. بسیار خوشحال خواهیم شد که بگویید در این توفیق چه ویژگیهایی سبب شد که این توفیق به دست آید و سازمان بهزیستی وجه ممیزه کار شما را در چه مواردی دید که چنین جایزه سالانهای را به شما اهداء کرد؟
مهمترین ویژگی میزان ؛ترخیص موفق؛کودکان وتوانمندسازی آنان بوده است.که ما توانستیم هشتاد درصد توانخواهان کودک را وارد تحصیل آکادمیک نماییم. و آیتم بعدی خلاقیت و طراحی و تولید بیش از ۱۰وسیله توانبخشی برای گروه هدفمان بود.
- همچنانکه در جریان هستید اخیرا نمایشگاه هنر برای اوتیسم از سوی موسسه شکرانه مودت جهانی و موسسه SensesCultural در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد که شما و همسر گرامیتان ( دکتر علی تهرانی) از جمله بازدیدکنندگان این نمایشگاه بودید؟ میخواستم از شما درباره تاثیر هنر در کودکان اوتیسمی بپرسم، به خصوص هنرهای تجسمی چون نقاشی یا مجسمه سازی و …؟
البته این نمایشگاه توسط هنرمندان مطرح عرصه نقاشی در جهت حمایت کودکان اتیسم بوده است.
ولیکن بسیاری از کودکان اتیسم هستند که با انجام آموزشهای مناسب،خواهند توانست که از ظرفیتهای خود استفاده کرده و توانایی خود را به نحو احسن شکوفا نمایند.و یکی از مداخلاتی که برای این کودکان استفاده میشود ،استفاده از هنر و جاذبههای آن برای کنترل و درمان است.امروزه بسیاری از مراکز مربوط به این کودکان از موسیقی ،نقاشی، تئاترو…،با عنوان هنر درمانی استفاده میکنند.که نتایج بسیا جالب توجهی نیز داشتهاند.
- مدتی است که بحث ساخت مدرسه ویژه اوتیسم در ایران طنین انداز شده است، اما خود شما هم در جریانید که بیش ازآنکه ساخت چنین مدرسهآی شروع شود، باید دانش اداره چنین مدارسی انتقال و به نوعی با شرایط خاص ایران تطبیق داده شود. در این مسیر همکاری برخی نهادهایی که میتوانند تسهیل کننده انتقال این دانش باشند ضروری است، ما شنیدیم که قرار است شما همکاریهایی را با موسسه شکرانه مودت جهانی به عنوان نماینده موسسه آمریکایی SensesCultural در ایران انجام دهید. به نظر شما این همکاری تا چه اندازه میتواند به شناخت و شکلدهی به چنین مدرسهای کمک کند و در ثانی تا چه اندازه توافقات شما در این زمینه جلو رفته است؟
در آذر ماه سال ۹۴ ،موسسه senses cultural با همکاری انجمن بیماریهای خاص و بهزیستی کشور و آموزش و پرورش استثنایی کشور و وزارت بهداشت همایشی را برگذار کردند که به دنبال آن آشنایی اولیه صورت پذیرفته است و هم اکنون این موسسه در حال انجام مراحل اداری اولیه است .که انجام این مراحل برای انجام همکاری ها بعدی ضروری است .که امیدوارم هر چه سریعتر انجام شود. ومسلما هرچقدر بتوانیم از نیرو های کار آزموده در این راه بیشتر استفاده کنیم نتایج بهتر وموثر تر خواهد بود.
- یکی از هدفهای نمایشگاه هنر برای اوتیسم جلب توجه اهل فرهنگ و هنر به این اختلال و نمونههای مشابه آن است؟ و از سوی دیگر اختصاص درآمدهای حاصل از این فعالیت به تحقیق و توسعه در زمینه اوتیسم در ایران؟ درباره این ایده چه نکاتی به ذهن شما می رسد و شما چه تجربههایی در این زمینه در حوزههای دیگر داشتید؟
مردم ایران،مردمی بسیار مهربان و همراه، در عرصههای مختلفاند و بارها مشارکت مردم را در ساخت بیمارستانها،مدارس…دیده ایم.مردم ایران نسبت به سلامت و درمان کودکان کمتوان و ناتوان کشور خود حساس هستند و دلیل حرفهایم تعداد بسیار زیاد بیمارستانهای موقوفه و نیز مراکز خیریه حمایتی است. بنابراین هر کجا که صحبت از انجام کار خیرو سازندگی است ،همیشه پیشقدم هستند.اما متاسفانه در مورد این مسئله ساختن فضا فقط قسمتی از ماجرا است.و قسمت سختر ،آموزش و تربیت کاردرمانگران،گفتار درمانگران،روانشناسان و مربیان… در ارتباط با این کودکان و تهیه محتوا های آموزشی مورد نیاز ….است .که انجام قسمت دوم بسیارپیچیده تر است
- افق ایجاد یک مدرسه تخصصی ونمونه برای اوتیسم را چگونه میبینید؟و چه راهکارهایی برای توفیق و افزایش راندمان چنین مرکزی را پیشنهاد میدهید؟ با توجه به این که در این زمینه آقای دکتر نحوینژاد(معاون توانبخشی سازمان بهزیستی) و خانم دکتر نوع پرساز ت (مدیر کل مراکز توانبخشی روزانه سازمان بهزیستی) از این پروژه وهمکاری با Senses , شکرانه و مشاورهگیری از UCD MIND ابراز خرسندی کردند. نظر شما در این زمینه چیست؟
با توجه به نظرات مثبت موجود در سازمان بهزیستی کشور و آموزش وپرورش استثنایی امیدوارم که بتوان هر چه سریعتر گامهای بلندی را در این عرصه برداشت تا نیاز این کودکان مرتفع گردد.
تاريخ: ۱۳۹۵/۰۶/۰۹
كليدواژهها: بهاره آذر | مدرسه اوتیسمیها