مشکل ریزگردها بین‌المللی و منطقه‌ای است، نه ملی

ICCNC: نخستین کنفرانس بین‌المللی مقابله با طوفان‌های گرد و غبار(ریزگرد) با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت امور خارجه ایران و مساعدت کارگزاری‌های مختلف سازمان ملل از جمله اداره امور اجتماعی و اقتصادی ملل متحد، برنامه محیط زیست سازمان ملل و برنامه عمران ملل متحد اواخر تیرماه در اهواز برگزار شد.

در این کنفرانس موارد زیر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت:
-روند جهانی و منطقه‌ای طوفان‌های گرد و غبار همراه با گفتگوی وزرا
-تاثیر اجتماعی، اقتصادی و محیطی طوفان‌های گرد و غبار و هزینه‌های آن
-مشاهده، نظارت، پیش بینی و سیستم‌های هشدار دهنده زود هنگام
-خط مشی، نوآوری‌های تکنولوژیکی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری، با توجه به رویکردهای یکپارچه بین‌بخشی
-همکاری بین‌المللی، منطقه‌ای و بین بخشی

و این بررسی‌ها به نتایج زیر انجامید که  در بادی امر طوفان‌های گرد و غبار زمانی اتفاق می‌افتند که بادهای قوی گرد و غبار را بلند کرده و آنها را وارد جو می‌کنند. از طرف دیگر تخمین زده می‌شود که سالیانه 2 هزار میلیون تن گرد و غبار وارد جو می‌شود . این طوفان‌ها عواقب قابل توجهی که شامل مسائل اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و سلامت انسان ها می‌شود را به همراه دارد.  ضمن آنکه طوفان‌های گرد و غبار نتیجه چندین عامل وابسته به یکدیگر است که در چندین کشور منطقه قرار دارد که از جمله آنها می‌توان به  شیوه‌های کشاورزی نامناسب، سوء مدیریت منابع آب و تغییرات آب و هوایی که به کاهش پوشش گیاهی، و بیابان‌زایی و خشک شدن مناطق سبز انجامیده است که به شکل مستقیم بر مشکل طوفان‌های گرد و غبار در منطقه اثر می‌گذارد.  در کنار آن جنگ‌هایی که در سه دهه اخیر در این منطقه به وجود آمده است و افزایش تخریب محیط زیست و تشدید حوادث ناگهانی آب و هوایی، به ویژه طوفان‌های گرد و غبار، عوارض زیادی را بر زندگی اجتماعی و اقتصادی و توسعه انسانی در سراسر منطقه وارد کرده است.

بنیاد Senses Cultural پیش از این درباره تاثیر جنگ بر محیط زیست کنفرانسی یک روزه و با دعوت از خانم دکتر مژگان صوبی اصفهانی در شهر سانفرانسیسکو برگزار کرد و نیز به تناوب مقالات و نوشته‌های ایشان  را در این سایت انعکاس  داده و بر این نکته تاکید کرد. ایشان مدرس و محقق دانشگاه هستند و سالیان سال است که در این زمینه تحقیقات گسترده‌ای داشتند.

برگزاری میزگرد تاثیر جنگ بر زنان و کودکان عراق در دانشگاه سانفرانسیسکو

قطعنامه‌های بین‌المللی و تلاش‌های جهانی در زمینه مقابله با ریزگردها

در کنار قطعنامه‌هایی که برای مقابله با طوفان‌های گرد و غبار صادر شده اند، موارد زیر در سالیان اخیر و از دسامبر ۲۰۱۵ به این سو در مجموعه قطعنامه‌های سازمان ملل قرار گرفت که به تصویب رسید. از جمله قطعنامه ۱۵ دسامبر مجمع عمومی سازمان ملل که در آن به ضرورت وجود یک گزارش ارزیابی در مورد طوفان‌های گرد و غبار اشاره شده است. در سال 2016 این گزارش از سوی سه کارگزاری سازمان ملل به نام‌های WMO, UNEP و UNCCD تهیه شد. علاوه بر آن در سال‌ ۲۰۱۶ سه قطعنامه دیگر به تصویب رسید تا نشان داده شود که اهمیت موضوع برای تمامی کشورها امر سوری و ظاهری نیست. اگر به نقشه کنونی کشورهایی که دست به گریبان با این معضل هستند نظر افکنید می‌توانید کشورهایی چون عراق سوریه، اردن ، کویت، عربستان، پاکستان، افغانستان ، ترکمنستان و ایران را ببینید که به شکل مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر این پدیده هستند و آسیب‌های جدی از آن دیده‌اند.

گزار‌ه‌هایی که در همایش خوزستان به دست آمد نشان داد که این گرد  و غبار ۳۰ درصد منشاء داخلی دارد و بقیه مشکلات از بیرون از کشور است، که از جمله آنها نهضت سدسازی که همسایگان ایران آن را دنبال می‌کنند و البته پیش از این در ایران هم دنبال شده است. بر چنین بنیادی، اگر کشورهایی چون عربستان سعودی و ترکیه بخواهند به سد‌سازی‌های خود  ادامه دهند، طبیعی است که مشکلات وسیع‌تر خواهد شد. همچنانکه اگر کشورهای ترکمنستان و افغانستان بخواهند همین مسیر را طی‌کنند بر دشواریها بیش از پیش افزوده خواهد شد.

برای نمونه گفته می‌شود ترکیه قرار است ۲۲ سد بسازد که  عملا تاثیر بسیاری بر فرات و دجله خواهد نهاد و عملا زیست بوم این منطقه را دچار اختلال خواهد ساخت و مردم عراق را که سالیان سال از دجله و فرات برای امورات کشاورزی و آب شرب استفاده می‌کردند با وضعیت پیچیده‌ای روبرو خواهد ساخت.

یکی از کارشناسان سازمان ملل که در این کنفرانس حضور داشت پیشنهاد داد کارهای عملی همایش‌ها به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که در آن ایجاد نیروی محرک و حل مشکل لایه ازون و  گرد و غبار به صورت منظومه‌ای و  گام به گام دیده شود.

دولت ایران، به خصوص در چند سال اخیر سعی کرده است اقدامات سازنده‌ای انجام دهد که از جمله آنها می‌توان به  آب گیری تالاب‌ها  اشاره کرد که این تصمیم و اجرای آن سبب شده است تا مردم اهواز به سمت کشت‌و کاشت برخی درخت‌ها روی بیاورند.

اما این کارها کافی نیست. در این زمینه البته باید به تجربه‌ کشورهای دیگر چشم داشت از جمله کارهایی که  سازمان‌های محیط زیستی و شهروندان چینی کرده‌اند که به دلیل مداومت توانستند برخی از طوفان‌‌ها و گرد و غبارهایی که از مغولستان منشا‌ء‌ می‌گرفت را مهار کنند و فرصت‌های اقتصادی خوبی نیز برای  مردم منطقه ایجاد کنند که از جمله آنها گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی است که خود به قطبی در اقتصاد گردشگری این کشور تبدیل شده است. این قابلیت( طبیعت‌گردی یا گردشگری طبیعی) در ایران هم قابل حصول است و ما ظرفیت‌هایی در این زمینه داریم که به راحتی می‌تواند ایران را به یکی از قله‌های گردشگری طبیعی در جهان تبدیل کنند.

نقشه زیر تعداد نمایندگان کشورهای مختلف در سمینار بین‌المللی تهران را نشان می‌دهدو اینکه تراکم این نمایندگان در منطقه خاورمیانه چقدر زیاد است.

سازمان ملل چه کارهایی می‌تواند بکند و اصولا نهادهای بین المللی چه کمک‌هایی می‌توانند به کشورهای بکنند که با مشکلات ریرگرد‌ها مواجهند؟ به نظر می‌رسد گسیل کارشناسانی از کشورهایی مثل چین که در این زمینه توفیق‌های مناسبی داشتند از جمله اقداماتی باشد که سازمان ملل می‌تواند انجام دهد. اگر چه در ایران هم کارشناسان خوبی وجود دارند که تجربه‌های بسیار مثبتی در زمینه مهار ریزگردها به دست آورده‌اند. ضمن آنکه  در ایران تشکیل سازمان حفاظت از محیط زیست با اختیاراتی در سطح معاونت ریاست جمهوری نیز سیاستگزاری کلان در زمینه محیط زیست را به داخل بالاترین ساختار تصمیم گیری سیاسی کشور انتقال داده است که نفس این کار مهم و نقشی تعیین‌کننده در توجه به مشکلات و مصایب محیط زیست در ایران و پی‌جویی برای برطرف‌سازی این مشکلات دارد.

گزارش تصویری و عکس‌های اختصاصی از ریزگردها و تاثیر آن بر زندگی شهروندان

در نهایت آنکه با وجود اختلافاتی که در میان کشورهای همجوار ایران در مقابله با ریزگردها وجود دارد، به نظر می‌رسد یکی از مهمترین راه‌حل‌ها برگزاری نشست‌های مشترک بین تیم‌های کارشناسی این کشورها برای  رسیدن به راه حل‌های تکنیکی و گشودن گره‌ها از مشکلات مردم باشد و این کار نیازمند عزمی ملی و منطقه‌ای و حتی جهانی است که امیداریم برگزاری این کنفرانس و توصیه‌هایی که در قطعنامه پایانی کنفرانس شده است به نتایج عملی بینجامد.