کودکان اوتیسم و بازی-۱

SensesCultural:بازي منجر به رشد روحي و رواني كودك مي‌شود و به كودك در توسعه مهارت‌هاي حركتي، تكلم و زبان، تفكر و حل مسئله و مهارت‌هاي احمتاعي كمك بسزايي مي‌كند. بازی‌ها ضمن این که فضایی فرح‌بخش و طراوت‌زا برای کودکان ایجاد می‌کنند و ذهنشان را از مسایل عادی به دنیای خیالی و آرزوها پرتاب می‌کنند، به خلاقیت و قدرت تفکر آنها نیز جهت می‌دهند. به همین دلیل است که در دستور کار بسیاری از روانشناسان کودک بازی جزیی جدایی ناپذیر از زندگی کودک و به خصوص کودک دارای اختلال اوتیسم است.

اختلال اتيسم مي‌تواند نحوه بازي و توسعه ارتباط احتماعي كودك با اطرافيانش را تحت تاثير قرار دهد و به او بیاموزد که چگونه بتواند از زبان بازی برای بیان خواسته‌های خود مدد بگیرد و زبانی ارتباطی میان خود و افراد دیگر ایجاد کند.بنابر اين براي كمك به  كودك در زمينه بازي بايد مهارت‌هاي لازم را داشته باشيم و اگر والدین بتوانند این مهارت‌ها را به دست آورند و به مرور در بازی با کودک خود آنها را به کار بگیرند می‌توانند به سطوحی از ارتباط با فرزندشان دست یابند که در وضعیت بدون بازی تقریبا کمتر ممکن است.

– اختلال اتيسم چه چيزهايي را در پروسه بازي كودك تحت تاثير قرار مي‌دهد؟

كودكان اتيسم از بازي كردن مانند كودكان ديگر لذت مي‌برند اما مشكلاتي را در بازي با اسباب‌بازي‌ها و نوع تعامل با آنها دارند و همین مشکلات است که نوع بازی کودک اوتیسم با دیگر کودکان را متفاوت جلوه می‌دهد. به عنوان مثال در مقايسه و مشاهده ساده مي‌توانيد متوجه اختلاف بازي كودك اتيسم با كودك معمولي شويد. كودك معمولي در روند بازي ياد مي‌گيرد و تعامل با ديگران را مي‌آموزد و به كليات و جزييات به طور يكسان در بازي‌هايش توجه مي‌كند، در حالي كه كودك مبتلا به اتيسم چنین نیست و بیشتر به جزییات توجه دارد و این نکته‌ای است که روانپزشکان و آزمون‌های متعددی که از کودکان اوتیسم در حین بازی به دست آمده ، آن را تایید می‌کند.در بازي با اسباب بازي، به عنوان مثال ماشين، بيشتر تمايل دارد با چرخ ماشين بازي كند و براي مدتي چرخاندن آن را نگاه كند. یا هنگامی که روی فرشی راه می‌رود و یا به صورت چهاردست و پا روی فرش می‌رود، بیشتر به پرزهای فرش نگاه می‌کند تا کلیت فرش.  بنابر اين اختلال اتيسم توانايي كپي كردن  عمليات‌هاي ساده در طول بازي، كشف محيط، به اشتراك گذاشتن اشياء و توجه به ديگران را تحت تاثير قرار مي‌دهد.

مراحل بازی‌ کودک

 مراحل بازي‌هاي كودكان در شش سطح اصلي طبقه‌بندی‌می‌شود:

بازي‌هاي اكتشافي:

منظور از بازي‌هاي اكتشافي بازي‌هايي هستند كه كودك در روند بازي، بازي ديگري را خلق كند و تعاملي را شكل دهد. در مورد كودكان اتيسم اكتشاف به صورت ديگري ديده مي‌شود به عنوان مثال: كودك در زمان بازي اشياء و اسباب بازي هايي را خلق و تعاملات جديدي را ايجاد مي‌كند. به عنوان مثال وقتي با مربع و يا عروسكي بازي مي‌كند در دنياي خود مسيري را با عروسك خود طي مي‌كند و در عالم خود و در تعامل با دوستانش عروسك را جزوي از تعامل خود محسوب مي‌كند و يا در بازي با مربع‌ها از طريق خلاقيتش اشيا و شكل‌هايي را ايجاد مي‌كند. كودك مدام در حال يادگيري در مورد جهان پيرامونش است سعي در شناخت اشكال ، شكل، رنگ و بافت مختلف دارد.

شما نيز مي‌توانيد كودك اتيسم را به بازي و كشف اشياء اطراف تشويق كنيد. به عنوان مثال، مي‌توانيد او را به ريختن آب در حمام و مالش صابون بين انگشتانش تشويق كنيد. و  یا در بازي با عروسك و يا اسباب بازي همين مهارت را دوباره با او تمرين كنيد تا ياد بگيرد.

سطح دير بازي ( علت و اثر) است:

زماني كه كودك با اسباب‌بازي هايي بازي مي‌كند و تاثير بازي را در آن مي‌بيند به عنوان مثال: فشار دادن دكمه براي پخش موسيقي و يا سيم پيچي يك جعبه.  وقتي كودك وارد اين مرحله از بازي مي‌شود مي‌آموزد كه تاثير در نتيجه كار و بازي او بوده است و احساس مي‌كند بر روي بازي‌اش كنترل دارد.

در اين مرحله تشويق والدين بسيار ضروري است، چرا که  وقتي كودك دكمه‌اي را فشار مي‌دهد و موسيقي پخش مي‌شود با تشويق انگيزه بيشتري براي ادامه بازي پيدا مي‌كند و ياد مي‌گيرد كه جستجو كند و با تمرين و خطا و تكرار به مرور ياد مي‌گيرد ممكن است روند يادگيري كندتر از روند يادگيري كودكان عادي باشد اما مهم نتيجه كار است كه كودك ياد مي‌گيرد و حس كنترل به مرور به او مي‌آموزاند كه مي‌تواند توان كنترل رفتار‌هايش را هم در مواقعي داشته باشد.

يكي از فوايد ديگر اين مرحله از بازي اين است كه كودك مفاهيم رفتاري را نيز مي‌آموزد. به عنوان مثال اگر يك بار دكمه‌اي را فشار داد براي بار دوم به او نشان دهيد كه اين بار نوبت شماست و براي بار سوم به او نشان دهيد و بگوييد كه نوبت اوست كه دكمه را فشار دهد از اين نوع بازي به مرور مفهوم نوبت را ياد مي‌گيرد و همين طور قادر به برقراري تعامل با شما خواهد شد.

انواع بازي‌هاي علت و اثر براي كودكان اتيسم شامل موارد زير هستند كه والدين مي‌توانند به مرور زمان با فرزندشان تمرين كنند و مفاهيم زيادي را به آنها بياموزانند.

– قايم موشك بازي    

پرتاب توپ به هوا

جمع کردن توپ با آهنگ

فشار دادن دكمه اسباب بازي

پریدن از روی کمر دیگران

شوت  کردن توپ  برای هم

عمو زنجیر باف و آسیاب بچرخ

گذاشتن توپ بین دو پا و پریدن

چرخیدن و نشستن با موسیقی

در تمامي بازي هاي  ذكر شده مي‌توانيد يك بازي را كه كودك بيشتر علاقه دارد به طور هدفمند انجام دهيد و براي طراحي هدف مفاهيم رفتاري و كنترل كودك بر روي بازي‌اش را در نظر داشته باشيد.

ماریا فروزان

روانشناس

تذکر: هر گونه برداشت و نقل از این مطلب باید با اجازه مکتوب از بنیاد SensesCultural باشد و نقل بخش یا متن کامل این مطلب در هر شکل آن(‌اینترنتی، چاپی و …) ممنوع و حق پی‌گرد قانونی برای بنیاد محفوظ است.