کودکان اوتیسم و انواع بازی‌ها

SensesCultural:بازي‌هايي كه جست و خيز دارند و منجر به تحرك كودك مي شود به كودك كمك مي كند كه مهارت هاي حركتي ريز و درشت را ياد بگيرد. بازي‌هاي فيزيكي فرصت تعامل كودك با افراد و اشياء را برقرار مي‌سازد. از طرفي كودك از تصورات و تخيلات خود در روند بازي استفاده مي‌كند. به عنوان مثال تظاهر كنيد كه به يک خرس عروسكي بزرگ غذا مي‌دهيد و كودك شما نيز از شما كپي كند و به خرس غذا دهد، این رفتار و غذادادن به خرس به کودک شما کمک می‌کنند تا در تخيلش قدرت را درك كند و ترسش از حيوانات وحشي كاهش يابد. و يا اينكه تصور كنيد در روي قايقي در حال پارو زدن هستيد و در لحظه قايق را متوقف كنيد و مشغول ماهيگري شويد که به ناگهان از یک وضعیت حرکتی و سریع به یک وضعیت آرامش تغییر رفتار داده‌اید و اینگونه فرزندتان آرامش بعد از حرکت را می‌آموزد آن هم روی آب که اصولا فرزندان اوتیسمی علاقه‌فراوانی به آن دارند. اين نوع بازي‌ها تخيل كودك شما را افزايش مي‌دهد و كودك از بازي لذت مي‌برد و از همه مهم‌تر در روند بازي كلماتي را ياد مي‌گيرد. براي اينكه فضاي بازي را خنده‌دار كنيد و موفق به تماس چشمي با فرزندتان شويد مي‌توانيد مثلا از بُرِسْ به جاي قاشق براي غذادادن به خرس عروسكي استفاده كنيد و بعد به كودكتان نشان دهيد و با هيجان و خنده او را متوجه اشتباهتان كنيد.

بازي‌هاي اجتماعي:
علاوه بر بازي‌هايي كه مطرح شد بازي‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه جزو بازي‌هاي اجتماعي محسوب مي‌شوند و توانايي بازي كودك با ديگران را ارتقاء داده و افزایش می‌بخشند. بازي‌هاي اجتماعي كودك اتيسم را به چالش مي‌كشاند و در صورت تشويق كودك فرصت‌هاي يادگيري در كنار هم‌بازي‌هايش فراهم مي شود. این همان نکته‌ای است که سبب می‌شود تا ‌آرام آرام به کودکمان بیاموزیم که چگونه با دیگران دربیامیزد و به بازی و شادی با آنها بپردازد. برخي از بازي‌هاي سنتي و قديمي مانند عمو زنجيرباف از جمله این بازی‌هاست که به اجتماعی‌شدن کودک بسیار کمک می‌کند. در این بازی كودكان به صورت دایره دور همديگر می‌ایستند و با صدای حیوانات و حركاتي كه بیشتر حالت تخيلي دارد كودكان را مشتاق به تقليد از اين حالات می‌کنند.از جمله شانه‌ها را تكان‌دادن و يا خندیدن،گریه‌کردن را  در این بازی تقلید می‌کنند و می‌آموزند.

بازي‌هاي انفرادي:
درصورتي كه كودك تمايل به بازي انفرادي دارد بهتر است براي او هدفي را طراحي كنيد تا او با توجه به آن چارچوبی که شما طراحی می‌کنید از بازی‌اش لذت ببرد. به عنوان مثال اگر پازل ساده اي در دست كودك شما است به او بياموزيد كه چقدر وقت دارد تا آن را كامل كند. و بعد او تكميل پازل او را تشويق كنيد و نام تصويري كه كامل كرده است را با او تكرار كنيد. با اين كار سرعت عمل كودك افزايش مي‌يابد و در پايان احساس موفقيت از كامل‌كردن پازل را با هيجانش نشان مي‌دهد. نوع ديگر بازي‌هاي انفرادي بازي باگردو هست كه بيشتر در قديم از ان استفاده مي‌شد و الان اسباب بازي‌هايي به نام بولينگ جاي آن را گرفته است. اين نوع بازي منجر به هماهنگي چشم و دست كودك مي‌شود.

انجام اين بازي ساده است كافي است از كودك بخواهيد تا توپي را سمت هدفی(مثل مسیر هدف برای توپ‌های بولینگ) قل دهد. شما ابتدا مي‌توانيد اين كار را انجام دهيد تا کودک با آموختن و یادگیری از شما بتواند راحت‌تر از شما تقليد كند. تعدادي از بولینگ‌ها را با فاصله زیاد از یکدیگر بگذاريد و از كودك بخواهيد تا توپ را به سمت بولينگ‌ها بزند. به مرور با تمرين به او ياد دهيد كه توپ را به صورت هدفمند به سمت بولينگ‌ها بفرستد تا موفق شود بولينگ‌ها را بيندازد و با انجام درست كار او را تشويق كنيد و سعي كنيد در او هيجان ايجاد كنيد. از كلماتي چون هورا، آفرين ، و … استفاده كنيد و او را در اغوش بگيريد، این کار ضمن آنکه حس موفقیت از کار درستی را که انجام داده تقویت می‌کند به او می‌آموزد که با این گونه کارها مورد تشویق و تایید دیگران قرار می‌گیرد.

بازي در كنار بازي:
در اين مرحله كودك اسباب‌بازي‌هاي يكسان و مشابهي در اختيار دارد و مي‌تواند از آنها استفاده كند. مانند قطاربازي‌كردن، مي‌توانيد كودك را  تشویق کنید تا به قطاربازي با كودكان ديگر  بپردازد كه مشغول بازي مشابهي هستند. این‌ گونه كودك از بازي بچه‌هاي ديگر تقليد مي‌كند و براي شما جالب خواهد بود كه كودكان ديگر نيز بازي مشابه او را انجام دهند.

بازي به اشتراك گذاشتن با ديگران(بازي هاي مشاركتي)
در اين نوع بازي كودك از طريق مبادله وسيله بازي و سهيم شدن در‌ آن، بازي مشاركتي را ياد مي‌گيرد. به عنوان مثال:مبادله دوچرخه، اسكوتر با بچه‌هاي ديگر.

بازي و همكاري و تعاون:
كودك از طريق بازي با ديگران قواعد ساخت و قوانين بازي را مي‌آموزد . به عنوان مثال ساختن يك قلعه با بلوك و يا با شن، البته اين نوع بازي كمي پيچيده است و نياز به مهارت‌هاي ارتباطي زيادي دارد. اگر چه اين نوع بازي براي كودك اتيسم دشوار است اما در صورت حوصله و شکیبایی مادر یا والدین و یا مربی می‌تواند نتایج خوبی برای کودک اوتیسمی داشته باشد که از جمله آنه به او به كمك مي كند به مرور قواعد و قوانين بازي را ياد بگيرد و بعد از چند بار بازي بخش بيشتر قواعد را در امور یا بازی‌های دیگرش به کار بندد.

قايم موشك بازي كردن از دیگر بازی‌‌هایی است که می‌تواند مشارکت و تعاون را در حین بازی به کودک آموزش داد. در این بازی مربی یا والدین در جايي از خانه پنهان می‌شوند و تا ١٠می‌شمارند تا فرزندشان او را پيدا كند. سپس شما جاي خود را به فرزندتان بدهيد و بكوييد كه حالا نوبت شماست. این بازی‌هم از جمله بازی‌هایی است که روحیه تعاون و مشارکت را در کودک افزایش می‌دهد.

در کنار این بازی‌ها هستند بازی‌هایی که در بیرون از منزل فراهم است. مثل شهر بازی یا مکان‌هایی که کودک با تاب بازی کردن، یا سرسره بازی‌کردن هم می‌تواند برخی قابلیت‌ها و توانایی‌های خود را به محک گذاشته و از آنها لذت ببرد. البته باید توجه داشت که حضور در مکان‌های عمومی و پارک‌ها یا شهربازی‌ها خود نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد که باید از قبل والدین نسبت به آن آگاهی داشته باشند.

مریم جباری

روانشناس بالینی

تذکر: هر گونه برداشت و نقل از این مطلب باید با اجازه مکتوب از بنیاد SensesCultural باشد و نقل بخش یا متن کامل این مطلب در هر شکل آن(‌اینترنتی، چاپی و …) ممنوع و حق پی‌گرد قانونی برای بنیاد محفوظ است.