اضطراب مدرسه؛چگونه خود و کودکانمان را از نگرانی برهانیم

در آمریکا دو هفته‌ای است که مدارس شروع شده است و در ایران نیز تا چند روز دیگر سال جدید تحصیلی آغاز خواهد شد. شروع مدرسه اگرچه از یک سو برای فرزندانمان شوق‌انگیز است، و فضای درس و بحث وکتاب و معلم و مکتب و مدرسه را برای آنها باز می‌کند، پایانی است بر بیش از سه ماه تعطیلی و  بازی و سرگرمی و کار وتلاش برای فرزندانمان، اما  از دیگر سو می‌تواند آغازگر برخی دغدغه‌ها و نگرانی‌ها باشد که هم کودک و هم والدین و دست‌اندرکاران مدرسه را در خود می‌گیرد. آن نگرانی نامش اضطراب مدرسه است که خود در مباحث روانشناسی کودک فصلی بلند را به خود اختصاص داده و می‌دهد. اضطرابی که عمدتا کودکان سال نخست یا فرزندانی را در بر می‌گیرد که برای نخستین بار به مدرسه‌آی وارد می‌شوند.

در این یادداشت سعی خواهم کرد اضطراب مدرسه را توضیح دهم و درباره آن نکاتی را بیاورم.

با شروع مدرسه، برخي از كودكان اضطراب واسترس زيادي را براي مدرسه رفتن دارند. در برخي از موارد اين اضطراب از حد طبيعي فراتر مي‌رود و موجب امتناع كودك از رفتن به مدرسه مي‌شود. پدر و مادر نيز نگران وضعيت فرزندشان مي‌شوند.

در اغلب موارد كودكان وابستگي زيادي به مادر و يا پدرشان دارند و رفتن به مدرسه را جداشدن از مادر و دردناك تلقي مي‌كنند.  برابر پژوهش‌های میدانی و نظرسنجی‌های متعدد و معتبر حدود ٣/٥ درصد كودكان در سنين مدرسه اضطراب را تجربه مي‌كنند و بر اساس تحقيقات انجام شده ميزان اين اضطراب در دختران بيشتر از پسران است.

اغلب كودكاني كه تجربه‌اي از مهد كودك و يا كلاس‌هاي پيش دبستاني را ندارند و بلافاصله وارد كلاس اول مي‌شوند بيشتر درگير اين ناراحتي هستند.

كودك ٥ تا ٦ سال وابستگي به مادر را تجربه كرده است و ورود به مدرسه را پايان وابستگي به مادر و پدر مي‌دانند و دچار اضطراب مي‌شوند. عدم آگاهي و آمادگي كودك پيش از مدرسه رفتن اين مسئله را تشديد مي‌كند.

اضطراب معمولا به صورت بهانه جويي و عدم اشتها به غذا و ناراحتي ظاهر مي‌شود و كودك علاقه‌اي به رفتن به مدرسه را ندارد و برخي از علائم را در حين جدايي از والدين و رفتن به مدرسه نشان مي‌دهد اين علايم شامل: دل درد، معده درد، تهوع، سرگيجه و تپش قلب هستند.
مادر و پدر با مشاهده اين علايم به شدت ناراحت و نگران مي‌شوند و روند زندگي روزانه آنها با اختلال روبرو مي‌شود. با ورود به مدرسه و آشنايي كودك با محيط مدرسه، مسوليت و انجام تكاليف درسي سطح اضطراب كودك بيشتر مي‌شود و علايم جسمي نيز تشديد مي‌شوند كه شامل: سردرد، گوش درد، مشكل خواب، بي‌قراري، اختلال در هضم غذا و سوزش سر معده است. در صورتي كه اضطراب مدرسه جدي گرفته نشود معمولا ٣ ماه سال اول و در مواردي در سال‌هاي دبيرستان، فرد  یا کودک و نوجوان مدرسه‌ رو را درگير مي‌كند و زندگي روزانه او را با اضطراب همراه می‌سازد.

این اضطراب البته سبب می‌شود که فضای زندگی روزانه خانواده‌ها نیز با آشفتگی و ناهمگونی روبرو شود و نظم منطقی آن از هم بپاشد. مادر یا پدری که نسبت به درس و مشق و آرامش روانی او حساسند ، با صحبت با مدیر و معلم و … و سرکشی به کلاس و گفت وگوهای چند دقیقه‌آی روزانه با دانش آموزان و رفقای نزدیک فرزندشان و نیز صحبت با مربیان و معلمان سعی می‌کنند به کنه ماجرا پی ببرند و این البته اقدامی خوب و به جاست، چراکه اگر این حساسیت‌ها وجود نداشته باشد ، و اهمیتی به اضطراب فرزندان خود در مدارس ندهیم ، به قطع و یقین مسئله حل نشده باقی مانده و بعدها می‌تواند اسباب برخی مشکلات روحی در فرزندانمان شود.

برخي از نكات مهم براي پيشگيري از اضطراب مدرسه را فهرست وار می‌آورم که می‌تواند در برنامه‌ریزی برای کاهش اضطراب و در نهایت از بین بردن این مشکل در فرزندانتان موثر باشد، اگر چه این توضیح هم لازم است که پدر و مادرها ضمن جدی گرفتن این موضوع نباید وسواس‌های بیش از اندازه به خرج دهند:

– كودك در مهد كودك ثبت نام شود در هفته اول با كودك باشيد و به تدريج كه با محيط آشنا شد سعي كنيد همراه كودك نباشيد و به تدريج حضورتان را كم رنگ كنيد.

– كودك را با محيط و محوطه و كلاس‌هاي مدرسه آشنا كنيد تا از ترس احتمالي كودك و اضطراب او پيشگيري  به عمل آید.

– انتخاب مدارسي كه سيستم اموزشي سفت و سخت نداشته باشند و به بعد روحي كودك توجه زيادي داشته باشند.

– تقويت روحيه اجتماعي در كودك براي جلوگيري از وابستگي از طريق مشاركت در بازي‌هاي گروهي با كودكان ديگر.

-بررسي و نظارت كودك در ساعات مدرسه در صورت وجود مشكلي در مدرسه و كلاس.

– بررسي رابطه كودك با معلم و ساير كودكان در مدرسه و بالعكس.

رعایت این نکات می‌تواند به والدین در آرامش دادن به کودکانشان بسیار موثر باشد.

ماریا قروزان –  روانشناس

تذکر: هر گونه برداشت و نقل از این مطلب باید با اجازه مکتوب از بنیاد SensesCultural باشد و نقل بخش یا متن کامل این مطلب در هر شکل آن(‌اینترنتی، چاپی و …) ممنوع و حق پی‌گرد قانونی برای بنیاد محفوظ است.